Christine Stam-van Gent

Sinds kort vormen Gerjanne van Lagen (@gerjanne_van_lagen) en ik een duo. Samen zijn we te boeken voor een interactieve lezing. Al is dat eigenlijk een te zwaar woord voor wat we werkelijk doen: gesprekken voeren aan een (denkbeeldige) keukentafel, over het leven. Onvoorbereid, ongemaskerd. Regelmatig onderbreken we onze gesprekken om iets uit de oude koffer te halen die we altijd meesjouwen. Dan spelen we even dat we iemand anders zijn.

Gisteravond kregen ruim 100 dames in Hardinxveld-Giessendam de primeur. Op weg daar naartoe kregen we van pure zenuwen de slappe lach (dat heb ik nu nooit als ik in m’n eentje naar een lezing rijd). Maar wat hebben we ervan genoten. Niet het minst van de ‘sketches’ tussendoor, met pruik en bril. Het was een programma waarbij ernst en luim elkaar afwisselden. (Met ernst waren de meeste luisteraars wel vertrouwd, wat luim is moesten we even uitleggen)

Wie dit ook weleens mee wil maken kan in elk geval nog terecht in Goes op 2 mei DV:

https://www.familyeventzeeland.nl/programma/gerjanne-en-christine-weten-het-ook-niet/

Of nodig ons zelf uit!

De voorwaarden staan hier: https://stamvangent.com/christine-en-gerjanne-weten-het-ook-niet/

column in het Reformatorisch Dagblad van 17 februari 2024

Dat ons woonhuis tevens museum is heb ik na bijna twintig jaar huwelijk wel geaccepteerd. Zolang ik opruimgoeroe Marie Kondo maar vermijd is dat best vol te houden.

Mijn echtvriend bewaart niet alleen wiskundeschriften van dertig jaar geleden, hij werpt zich ook op als conservator van alles wat een modern mens met een eenvoudige tussenwoning na verloop van tijd toch maar wegdoet. Zoals prekenbandjes, jaargangen van De Orgelvriend en Duitse commentaren die jaren stoer doch ongelezen op een boekenplank hebben gestaan. Mensen weten je op den duur te vinden. Telkens als er weer een nieuw tasje in de mancave staat gaat mijn hartslag een beetje omhoog. Maar wat begin je? Als vrouw kun je hoogstens de boel een beetje stofvrij houden.

De laatste tijd neemt de verzamelwoede wel wat dramatische vormen aan. In Kampen wordt het Poortkerkinterieur vernieuwd, een hard gelag voor mijn conservator. Hier staat hij machteloos bij. Maar op een dag schuift hij me bij thuiskomst met diepzinnige blik een plankje toe, met nog twee kromme spijkers erin: een ternauwernood gered vloerdeel. Voordat het een schrijn krijgt laat ik het zachtjes in de kachelhoutmand verdwijnen. Maar dit keer treuren we allemaal mee. Met een mengeling van vertedering en hartzeer bekijken we foto’s van onze oude kerkbanken met de rode kussens in een knus Roemeens kerkje. „Oooh”, kreunt er een, „in Roemenië krijgen ze al onze mooie spullen.”

Behalve het vloerdeel redden we nog een kerkbank en zelfs een onderdeel van de oude kansel, die het ook niet overleven mocht. Dat mag weer dienst doen. Hier wil ik niet te veel ruchtbaarheid aan geven, want straks staan de pelgrims rijendik op de stoep.

De troost in al deze teloorgang is dat we ’s zondags voorlopig naar de eeuwenoude Bovenkerk mogen. Die hoor je behaaglijk zuchten nu zij weer doen mag waarvoor ze bedoeld is. En eerlijk, ik stap gretiger naar de kerk. Gewoon vanwege de ramen, de lichtval, de luchters. De hervormde vibes, zoals onze kinderen zeggen. „Een vogel is er thuis”, schrijft Ria Borkent in haar Psalm 84. En ook: “Diep in mijn lijf is zo’n heimwee, zo’n blijvende schreeuw om de levende God.” Zelfs het steigerwerk in de zijbeuken sticht. De scheuren in de kerkmuren zijn ook schreeuwen. Net als de ongemakkelijke stoelen, de tocht, de winterkou. Je kruipt wat dichter tegen elkaar aan, je deelt je dekentje. Op een dag zullen we teruggaan naar een kerkzaal met moderne klapbanken, optimale klimaatbeheersing en gergem-vibes. Daar zien we nu al tegenop. Ik, conservator in woorden, tref hierbij voorbereidingen. Bij thuiskomst zal ik onszelf dit floddertje tekst toeschuiven.

Ik moet nog aan het idee wennen, maar sinds 1 januari heb ik officieel een eigen bedrijf. Het was mijn streven om voor die tijd een nieuwe website te kunnen presenteren. Deze is inmiddels tien jaar oud en nogal aftands. Ik had het nog nooit gedaan, dus ik dacht dat ik het wel kon. Maar het valt me vies tegen, zelf een website bouwen die er in het echt precies zo uitziet als in mijn brein. Ik heb er trouwens ook te weinig tijd voor. Dus dat komt hopelijk nog.

Wat ik wel alvast kan presenteren is een nieuwe loot aan de Stam: de mogelijkheid om psychopastorale gesprekken bij mij te boeken. Coaching, zou ik ook kunnen zeggen, maar dat vind ik zo’n naar woord. Inmiddels alweer twee jaar geleden rondde ik de opleiding PPH (Psycho Pastorale Hulpverlening) af. Ik heb daar (behalve mezelf binnenstebuiten te keren) ook geleerd om professionele gesprekken te voeren, die verder gaan dan alleen een luisterend oor. We oefenden veel in de praktijk, met elkaar en met ‘echte’ pastoranten. Dit mis ik nog altijd. Incidenteel voer ik weleens een gesprek met iemand aan mijn keukentafel, maar het kwam er nooit van om dit officieel te gaan doen. Alleen een keukentafel is ook niet zo professioneel. Inmiddels beschik ik over een knusse eigen werkkamer, net buiten Kampen. Mijn enige uitzicht is een boom. Heel fijn.

Welkom om neer te zakken in een van de stoelen. Het is misschien goed om te zeggen dat ik geen therapeut ben. Ik kan geen professionele traumatherapie bieden, om maar wat te noemen. Ik kan je van koffie of thee voorzien. Ik kan luisteren naar welk probleem dan ook. Ik zal het niet oplossen, maar ik zal er open en eerlijk vanuit mijn hart op reageren. Ik heb door de ervaring heen veel geleerd over depressiviteit, emotionele verwaarlozing, hooggevoeligheid, homoseksualiteit, autisme. Dat zou je specialismen kunnen noemen. Tenslotte, het woord pastoraat is niet voor niets. Het christelijk geloof is belangrijk in de gesprekken. Het gebed ook.

Een beetje raar om het nu nog over geld te hebben. Dat vind ik dan ook ook het lastigste onderdeel. Maar ja, ik doe dit niet gratis. Een gesprek van een uur kost 60 euro (inclusief btw). Anderhalf uur: 75 euro. Ik werk op maandag, dinsdag en donderdag. Vraag je je af of ik iets voor je betekenen kan, mail dan naar stam-vangent@outlook.com.

Ook schreef ik voor de oudejaarsbijlage van het Reformatorisch Dagblad een essay over het 250-jarig jubileum van ‘Amazing Grace’.

https://www.rd.nl/artikel/1047082-genade-brengt-mij-thuis-250-jaar-amazing-grace

Met enige vertraging hierbij nog mijn adventscolumn in het Reformatorisch Dagblad van 24 december 2023:

„Mijn moeder wilde me niet. Maar ze wilde me ook niet afstaan omdat ze er kinderbijslag voor kreeg.” Het zouden de beginzinnen van een roman kunnen zijn. Een uiterst treurige roman over een ongewenst kind, een meisje dat op haar elfde al aan mannen wordt gegeven. Nu al zullen er lezers zijn die deze roman niet willen lezen.

Maar het is geen roman. Het meisje is een oude vrouw met een verkreukeld gezicht en een grijze vlecht en een sigaret in haar magere, omzwachtelde hand: Suzannah. „Ik was zwanger. Ik baarde een kind. Mijn moeder pakte het kind en gooide het in een put”, vertelt ze in de documentaire ”Het wonder van Oirsbeek”. Suzannah woont met haar man Leon in een huurhuisje stampvol Christus- en Mariabeelden. Het wonder is dat die beelden soms spontaan gaan huilen – bloedtranen. Waarom ik hiernaar keek weet ik niet precies, want niet alleen als protestant, maar ook als weldenkend mens heb je een paar innerlijke hobbels te nemen. De suikerzoete, met bloed bedropen beelden, Leon die achter zijn typemachine woorden vastlegt die Maria aan Suzannah doorgeeft terwijl de sigarettenrook om hen heen kringelt. Een zonderling stel, nogal van het padje.

Maar als Suzannah vertelt hoe haar eerste man haar hoogzwanger kwam ophalen uit een blijf-van-mijn-lijfhuis, hoe hij haar thuisgekomen de stenen trap afschopte en aan haar haren weer naar boven sleepte, en dat ze toen naar het ziekenhuis moest en een misvormd meisje baarde dat nog een uur geleefd heeft –Evelien– kun je je voorstellen dat juist in dit huis iets gaat huilen om alle ellende van de wereld, want je doet het zelf ook. En je begrijpt waarom Suzannah zo veel met Maria heeft, waarom ze haar letterlijk dicht bij zich houdt. Maria was vertrouwd met schande. (Zou ik haar geloofd hebben als ze bij mij op de stoep stond?) Maria verloor haar Kind ook op een verschrikkelijke manier. „Hij is van mij, maar is de mijne niet/ Zoveel oneindig groter nog is deze die in mij is/ Die ik verliezen zal” (uit het prachtige gedicht ”Maria” van Rikkert Zuiderveld).

Kerstdagen kunnen moeilijk zijn voor Suzannahs. Voor mensen met pijn, voor mensen die iemand verloren, aan de dood of aan het leven, voor mensen die littekens dragen. Maar als je Kerst kaalplukt als een kalkoen, als je alle kitsch, lichtjes, versjes, etentjes, cadeautjes weghaalt, houd je een verhaal over. Een oud verhaal vol tranen. De waarheid ervan wordt alom in twijfel getrokken, maar we zijn niet gek. Maria’s tranen waren echt. Haar Kind stierf echt. Hij stond weer op. En Hij komt terug, wie weet hoe snel al. Laten we de lofzang zingen.

Opinie-artikel in het Reformatorisch Dagblad, 2 december 2023

Het klassieke kostwinnerspatroon is debet aan het gat tussen de harde werkelijkheid en het ideaal van het traditionele gezin. Man en vrouw hebben elkaar juist nodig in gezin, werk en samenleven.

Op de studiedag van het Dutch Biblebelt Network sprak prof. dr. Miranda Klaver over „een kloof tussen de maatschappelijke veranderingen op het grondvlak binnen de reformatorische gezindte en de door de leidslieden gevoerde strijd voor het behoud van het traditionele gezin”.

Zij noemde die een achterhoedegevecht. Een zevental predikanten reageerde hierop met een artikel waarin zij bepleiten dat de doordenking van de m/v-verhouding weer prioriteit krijgt. Wanneer het hierbij blijft, vrees ik dat precies gebeurt wat prof. Klaver voorspelt: de kloof zal alleen maar groter worden.

Mijns inziens komt dit vooral doordat er te weinig echt contact tussen de leidslieden en het grondvlak is. Neem bijvoorbeeld singles in de gereformeerde gezindte. Zijn zij in beeld als nagedacht wordt over man/vrouw-verhoudingen? Waar passen zij in het plaatje? Niet alle vrouwen trouwen of worden moeder. Wat doet het met hen als steeds benadrukt wordt dat de vrouw er is om haar man te helpen floreren of dat het moederschap de hoogste roeping voor vrouwen is? Huwelijk en gezin verdienen de hoogste waardering, maar vanuit het Nieuwe Testament zijn ook andere accenten te leggen.

Vrouwenbenen

En kijk eens goed naar (jonge) gezinnen. Zelf vond ik het belangrijk om thuis te zijn, zeker zolang de kinderen klein waren. Toen de jongste van de vier een baby was, woonden we tweehoog. Wanneer ik de oudsten naar school bracht, sjouwde ik eerst een Maxi-Cosi twee steile trappen af, waarna ik per bakfiets (zonder ondersteuning) vier kinderen vervoerde. Daarna boodschappen doen, terugfietsen, Maxi-Cosi de trap weer op. En dan rechtsomkeert om twee volle boodschappentassen op te halen. Gelukkig kreeg ik vaak hulp van mijn man of mijn schoonvader. „Het lichaam van de man is meer toegerust op werk en inspanning, het lichaam van de vrouw is uitgerust om leven voort te brengen, te voeden en te verzorgen”, schrijven de predikanten. Ik denk dat mijn moederbaan destijds fysiek zwaarder was dan menige mannelijke kantoorbaan.

Een gezin grootbrengen vraagt meer dan leven voortbrengen, voeden en verzorgen. Het is ook een hoop gesjouw van hot naar her, van zwemles naar muziekles, van fysiotherapie naar tandarts, van school naar winkel naar bibliotheek. Het is management op hoog niveau. Je moet veel lijntjes bij elkaar houden, knopen doorhakken, taken verdelen, conflicten bijleggen. De geloofsopvoeding moet vorm krijgen. Het zijn sterke vrouwenbenen, fysiek en mentaal, die dit alleen kunnen dragen.

Mijn schoonmoeder had geen baan buitenshuis; ze heeft zes kinderen grootgebracht. Als mijn schoonvader ’s middags thuiskwam, kookte hij vaak het eten, terwijl zij naar boven vertrok. Ze had een groot talent; ze was kalligrafe op hoog niveau. Doordat hij kookte kon zij zich daaraan wijden. Op zijn beurt kon hij even afstand nemen van zijn werk. De rollen wisselden.

Gewetensruimte

En zo zal het in veel gezinnen gaan: je bekijkt met elkaar wat werkt en het beste is voor het gezin. Dat ligt persoonlijk en vraagt maatwerk. Zeker als er kinderen zijn die veel (medische) zorg vragen of als een psychische problematiek of chronische ziekte bij een van de ouders speelt. De motieven om wel of niet buitenshuis te werken kunnen we niet voor elkaar beoordelen. Alleen God kent de situatie en weegt de harten. Ontneem gezinnen die gewetensruimte niet door de rolverdeling heel precies vast te leggen met een beroep op de Bijbel.

Het lijkt me geen verkeerde ontwikkeling dat veel mannen een paar dagen in het gezin zijn terwijl hun vrouw elders werkt. Even andere lucht, even kletsen met collega’s – het kan precies zijn wat zij nodig heeft om het als moeder vol te houden. Andersom kan niet elke man vijf volle werkdagen aan. En de kinderen ontvangen moederlijke én vaderlijke zorg, wat me gezond en Bijbels lijkt.

Twee tafels

De kloof die ik in de gereformeerde gezindte dan ook het meest betreur (en die wellicht samenhangt met de kloof die Klaver beschrijft) is die tussen mannen en vrouwen. Het klassieke kostwinnerspatroon waarbij vader vijf dagen werkt en vaak ook nog ’s avonds voor de kerkenraad of de SGP op pad is, werkt gescheiden levenssferen in de hand. Je ziet het terug op verjaardagen en bijeenkomsten: er vormt zich vanzelf een vrouwen- en een mannentafel.

Ook in de kerk zijn het veelal gescheiden werelden. Mannen stemmen, nemen de beslissingen, doen pastorale bezoeken, zonder enige invloed van vrouwen. Je hoeft niet meteen de ambten open te stellen voor vrouwen om te erkennen dat hun helper-zijn verder mag reiken dan het koken van pannen soep. Mannen en vrouwen hebben elkaar keihard nodig. In het gezin en op elk levensterrein daarbuiten. Ze moeten elkaar aanvullen en opscherpen. „IJzer scherpt men met ijzer” (Spreuken 27:17). Die Bijbeltekst heb ik in m/v-verband nog niet horen noemen, maar die zou weleens de brug over de kloof kunnen zijn.

column in het Reformatorisch Dagblad, 11 november 2023

Wie is mijn naaste? Er zijn er zó veel. Ze liggen niet meer alleen voor je op de weg, in je eigen omgeving. Ook digitaal kruisen allerlei mensen je pad. Je ontvangt hartverscheurende mails.Je wordt gevraagd mee te bidden voor mensen die je nooit hebt ontmoet. Je krijgt uitnodigingen voor gebedsappgroepen met wildvreemden.

Over heel de wereld wordt geleden en gehuild, en je weet het mee. Je kunt het niet meer niet weten. Je zou er iets mee moeten en willen, maar in plaats daarvan sluit je de luiken. Een mens is een eindig wezen, is in huize Stam een gevleugeld woord. Maar vreten doet het wel.

„Men zou een pleister op vele wonden willen zijn.” Op zoek naar dit citaat van Etty Hillesum raak ik opnieuw verzeild in ”Het verstoorde leven”. Etty, een jonge Joodse vrouw uit Amsterdam, hield van 1941-1943 bij wijze van therapie een dagboek bij. Schrijven zal haar overvolle gemoed ontstoppen.

Etty beschrijft hoe het leven al killer en kaler wordt voor de Joodse gemeenschap. Hoe ze haar voeten stukloopt omdat Joden de tram niet meer in mogen. Maar ze zoekt ook voortdurend woorden voor haar innerlijke reactie op dit alles. Hoe moet ze zich verhouden tegenover het lijden dat haar omgeeft, en dat dreigt? Ze leest: Dostojevski, Rilke. En de Bijbel.

Gaandeweg nemen denken en schrijven bij Etty de vorm aan van een onafgebroken gebed. Iets wonderlijks voltrekt zich. Om haar heen nemen de duisternis en de beklemming toe. Mensen worden angstig en op zichzelf gericht. Maar in Etty wordt het licht en ruim en dankbaar. Ze kán in niemands klauwen zijn, schrijft ze, omdat ze in Gods armen is. Ze wil aanvaarden wat het leven meebrengt… en ze wil uitdelen van de overvloed aan liefde die in haar is. Dat doet ze ook, in Westerbork en tot op het laatst in Auschwitz, waar ze in november 1943 sterft, 29 jaar oud.

Zeker, bij Etty kun je kritische vragen stellen. Maar liever deel ik twee belangrijke lessen over naastenliefde van haar. Naastenliefde die je zelf moet opbrengen heeft geen lange adem. Zeker als het moeilijk wordt, als je weinig terugkrijgt. Je raakt geïrriteerd, verbitterd en ten slotte maak je rechtsomkeert.

Om de ander werkelijk lief te hebben moet ten eerste je eigen ziel ontstopt blijven. Alles wat ik ben en denk en doe, dagelijks blootgelegd tot op God. Ten tweede moet de bodem onder je leven een grote, allesoverstijgende liefde zijn. Omdat Iemand jou vond op de weg, Iemand Zich over jou heen boog, je opraapte in je hopeloze toestand en zei: Ik maak je voor eeuwig de Mijne. Dat is de enige manier waarop wij pleisters kunnen zijn. En blijven.

Barbies heb ik altijd links laten liggen. Ik bouwde liever hutten. Maar nu is ”Barbie” ineens een razendpopulaire film. Barbie lokt (refo)jongeren massaal naar de bioscoop, laat volwassen mensen in roze outfits poseren, zorgt voor een piek aan echtscheidingen. Ik heb me toch maar eens in haar verdiept

In conservatieve kring wordt verontrust geroepen dat de film antiman en antimoederschap is. Barbies zijn machtige carrièrevrouwen, en Kens (de mannelijke barbiepoppen) zijn maar sneue aanhangsels. Nadat Ken het patriarchaat ontdekt in de echte wereld weet hij ook in Barbieland het Kendom te vestigen. Barbies zijn ineens alleen nog maar goed om met dienbladen rond te lopen. Dát laten ze niet op zich zitten.

Ds. M. Klaassen schreef (RD 31-08) dat Barbie „een zeer doordachte film met een even doordachte boodschap is: mannen zijn een gevaar voor vrouwen, daarom moeten vrouwen terugslaan”. Ik vond dat eerlijk gezegd helemaal niet de boodschap. Of hoogstens de helft van het verhaal. De Kennelijke helft.

Laat me mogen benadrukken dat ik niet team Barbie ben. Ik vind haar gelikte wereld nog steeds helemaal niets. Geef mij maar imperfecte mensen, met cellulitis, scheve tanden en platvoeten. En alsjeblieft géén roze. De Barbies winnen inderdaad de macht terug. Maar… is het verhaal daarmee klaar? Is ze dan gelukkig? Nee! Zoals Ken het niet volhoudt om altijd stoer te zijn, is Barbie moe van haar perfecte leventje dat altijd leuk moet zijn. Het begint er al mee dat Barbie gedachten over de dood krijgt. En het eindigt ermee dat Barbie haar hoge hakken verwisselt voor platte Birckenstocks om naar… de gynaecoloog te gaan. Ze wil gewoon moeder worden.

Ken en Barbie spelen beiden te nadrukkelijke rollen, die hun opbreken en uit elkaar drijven. Zou dit ook niet gelden voor een al te traditionele christelijke m/v-rolverdeling? Dát er verschillende rollen zijn, beaam ik. Maar als je die te dwingend neerzet kun je zomaar tirannieke mannen en afhankelijke vrouwen krijgen. Of grote heibel in een huwelijk.

Ik ken heel wat vrouwen die de kar van hun gezin trekken. Niet omdat ze graag macht willen, maar voor ieders welzijn. En er zijn mannen met vier papadagen per week. Niet omdat het sneue mannen zijn, maar omdat ze daarmee het meest dienstbaar zijn aan hun persoonlijke situatie. Vrouwelijkheid of mannelijkheid zit niet altijd in wat je doet, maar in het hoe en waarom van wat je doet.

Zo kan dit lijken op terugslaan. Maar ik zou alleen even een vrouwelijk rukje aan de conservatieve arm willen geven. Toe, open dat vizier. Barbie vraagt zeker om een kritische blik. De wacht houden is goed. Is mannelijk. Maar onzorgvuldig oordelen is dat niet. Dat ken echt niet.

Bij nacht heb ik Lisieux gezien. De jongens zaten in een haperende trein, net voorbij Parijs. Het was al 23.00 uur. Ze wisten niet hoe ver ze zouden komen. We reden hen tegemoet over verlaten Normandische wegen. In Lisieux wachtten we, omstreeks 0.30 uur. De trein zou pas uren later aankomen op een stationnetje verderop, en het zou al licht worden als we het pad naar ons vakantiehuis zouden inslaan, maar dat wisten we toen allemaal nog niet. Om wakker te blijven reden we een rondje door Lisieux.

„Lisieux zou zeker niets bijzonders geweest zijn zonder Thérèse, een vergeten provinciestadje. Nu is het elke dag vol pelgrims naar haar grafstee, en ik was een van de velen”, schreef ds J.T. Doornenbal ooit in de Veluwse kerkbode. Bij het lezen van ”Mijn roeping is de liefde” –de autobiografie van Thérèse van Lisieux– had hij moeite zijn tranen terug te dringen. Intussen meen ik dat te begrijpen.

Als Thérèse, jongste dochter van Louis en Zélie Martin, nog maar 15 jaar is treedt ze in bij de Karmelzusters in Lisieux. IJverig oefent ze zich in zelfverloochening en naastenliefde. Ze wil Jezus uitzinnig liefhebben, en zo veel mogelijk goed doen aan de kerk. Op Goede Vrijdag 3 april 1896 blijkt ze ziek te zijn, tuberculose. Dat maakt haar alleen maar gelukkig, want ze verlangt naar de vereniging met haar Bruidegom. Maar twee dagen later, met Pasen, komt de echte beproeving. De inktzwarte nacht van haar geloof breekt aan, die zal duren tot haar sterfdag achttien maanden later.

Het lieflijke eerste deel van Thérèse’s levensreis maakt indruk. Maar vele, vele malen indrukwekkender is die laatste geloofsreis door de nacht, waarin ze „onbegrepen en miskend, het martelaarschap ondergaan heeft van geestelijke eenzaamheid en innerlijk dorheid, een duisternis (…) waarin alles tevergeefs leek wat zij geloofd en gehoopt had, maar waarin toch de liefde alles overwinnend gebleven is en haar in haar sterfuur deed uitroepen: Ik heb Hem lief, mijn God, ik heb U lief.” (JTD)

Toen ze geen hand voor ogen meer zag, toen ze God niets anders meer aan te bieden had dan haar eigen leegte, lijden en duisternis, vond Thérèse de liefde die ze zocht. „Om U lief te hebben zoals U mij liefheeft, moet ik Uw eigen liefde lenen”, schreef ze. „Ik weet niet of deze pelgrimage van blijvende betekenis voor mij zal zijn”, schreef ds. Doornenbal. Ik weet zelfs niet of ik haar grafstee nog bezoeken wil, al ben ik in de buurt. Waar je verwacht te vinden, vind je zo vaak niets. Het lijkt me passender de herinnering aan Lisieux bij nacht te bewaren. En zuster Theresia een bescheiden gedenkteken te geven in een reformatorische krant.

Deze krant wordt zeer nauwkeurig gelezen. Ik kan dat bewijzen.

In een artikel over de verhuizing van de Theologische Universiteit Kampen (08-06-2023) stonden ook een paar zinnetjes over de buren, ene schrijfster Stam-van Gent en haar man, die een stukje grond van de TUK hebben gekocht waardoor ze nu officieel een tuin bezitten. Terloops werd vermeld dat het om 40 vierkante meter ging.

Het is dat detail waar mensen me nu tot in de supermarkt op aanspreken. „Veertig vierkante meter hè?” Intussen weet ik dat dit zinnetje minstens tien verschillende ladingen kan hebben. Ik ben een lijstje begonnen.

1. Veertig vierkante meter?? Weet je wel hoeveel onkruid daar kan groeien?
2. Veertig vierkante meter? Verstandig, dat kun je nog net zelf bijhouden.
3. Veertig vierkante meter? En daar ben je blij mee? Mijn interesse begint pas bij 400 vierkante meter.

Nu had ik graag 800 vierkante meter gehad. Maar ook een postzegel tuin voldoet, omdat het geheim van mijn geluk in de schuifpui zit. De jaren dat ik met een vol dienblad via een schuif­raam en een wiebelend krukje de tuin van een ander in wankelde, zijn voorbij.

Al toen de achtergevel nog een gapend gat was stond ik erbij te jubelen. We kregen niet alleen een tuin, maar ook een deur om rechtop naar buiten te stappen. Die eerste dag liep ik van pure vreugde honderd keer in en uit.

Aan de andere kant maakte het me ook wat schrikkerig – die wereld van offertes, aannemers en Belangrijke Keuzes als „met welke kleur strip moet de plissé-hor op de drempel bevestigd worden?” Allerlei aardse vragen en zorgen gaan plots je hoofd bevolken, terwijl ik graag wil vasthouden aan de gedachte dat we maar pelgrims zijn. We zijn onderweg, het hoeft allemaal niet zo nieuw en duur en groots, voor je het weet moet je je tent hier weer opbreken. Maar nu hebben we er ineens een paar forse tentpinnen bij. Kan dat wel de bedoeling zijn?

Daar valt natuurlijk heel veel over te zeggen, meer dan in deze postzegel krant past.

Maar scharnierpunt blijft toch het moment waarop we door die deur stappen. Of we dan nog steeds –hetzij ons 4, hetzij ons 40, hetzij ons 400 vierkante meter werd toegemeten– de tuin van een Ander instappen. Ooit verscheen Christus aan een vrouw als de tuinman. Rembrandt schilderde Hem in het ochtendlicht, met een schop en een hoed. Ida Gerhardt maakte er een gedicht bij, dat ik dan misschien maar op de drempel ga schrijven.

De laatste hoven naderen schier
en ijler wordt de ochtend hier.
Hij is de Hovenier.