De vierde Schrijverskeuken is sinds afgelopen zaterdag een feit. Het lukte me deze week niet een verslag te maken. Zelfs een huishoudheldin als ik kan maar één keuken tegelijk overzien. Soms moet je de oproep tot avontuur daarom simpelweg een kopje kleiner maken met een keukenmesje.

Mieke Bouma (‘storycoach’ en auteur van ‘Storytelling in 12 stappen’) verzorgde voor ruim veertig schrijvers (in spe, in droom of in daad) een duidelijke, inspirerende lezing over de mythische verhaalstructuur. Ze introduceerde zichzelf als het meisje dat vroeger in bed verhalen over zichzelf bedacht. Diverse scenario’s verzon ze dan, waarbij een hevige crisis nooit uitbleef. Vond ik nogal herkenbaar.

De reis van de held, zoals het 12-stappenplan ook wel heet, bestaat uit drie akten. Let wel, iedereen kan een ‘held’ zijn. Al voelt dat meestentijds anders. Maar iedereen die moed toont, is een held. En moed is: bang zijn en toch gaan. Het gaat om het op weg gaan, en ergens anders uitkomen. Het gaat erom dat je iemand anders wordt dan wie je eerst was. Verlossing door de diepte heen. Niet eenmaal, maar als cyclus. Klinkt ons dat niet bekend in de oren?

De eerste akte

Stap 1 Proloog

De held wordt geïntroduceerd in zijn leven van alle dag. Er is een zekere mate van orde. Maar toch, je voelt dat er iets ontbreekt, dat het leven saai of voorspelbaar is, dat de held ergens van droomt of dat er op de achtergrond iets dreigt.

Stap 2 De Oproep tot Avontuur

De held wordt opgeroepen, wakker geschud, aangespoord om in beweging te komen. Hij wordt uit zijn comfortzone getrokken.

Stap 3 Weerstand en weigering

De held (of zijn omgeving) wil het avontuur aanvankelijk niet aangaan; er is een dilemma, verzet of weigering of het probleem wordt ontkend.

Stap 4 De Ontmoeting met de Mentor

De held ontmoet iemand of stuit op een bron van wijsheid die hem aanmoedigt of hem lessen of vaardigheden leert. Dat verandert zijn inzicht, waardoor hij het avontuur toch aangaat.

De tweede akte

Stap 5 De Selectiedrempel

Met de nieuw verworven vaardigheden of instrumenten lukt het hem de eerste drempel te overschrijden. De held heeft nu echt ‘ja’ gezegd tegen het avontuur en er is geen weg terug.

Stap 6 De Nieuwe Wereld

De held belandt in een nieuwe wereld waar nieuwe wetten gelden. Hij krijgt bondgenoten, maar krijgt ook vijanden en er zijn diverse testen die hij moet ondergaan

Stap 7 De Inwijding

De held ontdekt een onvermoede kant van zichzelf. Met het oog op de naderende beproeving gaat het er nu om dat de held ten diepste gecommitteerd is, en daarvoor moet hij zijn geweten onderzoeken.

Stap 8 De Crisis

De held wordt geconfronteerd met zijn grootste angst. Er is een omslag en de held moet de dood onder ogen zien. Het donkerste moment van het avontuur.

Stap 9 De Dolk

Het uur van de waarheid vereist een scherpe analyse. Verraad. Illusies worden doorgeprikt. Om het elixer (de metaforische schat) te veroveren, de beloning of het inzicht in de wacht te slepen moet de held soms een dolksteek uitdelen. Of krijgt hij zelf een mes in de rug.

De derde akte

Stap 10 De terugkeer

Nu is het tijd dat de held met de veroverde schat naar huis terugkeert, maar de weg terug is nog gevaarlijk.

Stap 11 Dood en Wederopstanding

De tegenstander heeft nog een laatste aanval of test in petto. De held weerstaat deze aanval of doorstaat de test, waarmee hij laat zien dat hij zijn les geleerd heeft en bereid is desnoods een offer te brengen, ook al is dat zijn eigen leven. Hij moet zijn rug rechten en gaan staan voor zijn eigen principes.

Stap 12 Het Elixer

Het Elixer of de schat of het inzicht waarmee de gemeenschap (of het publiek) verrijkt wordt. Er is een beloning of men ervaart dankbaarheid. De cyclus is rond, de reis is ten einde en een nieuw avontuur ligt te wachten.

Gaat het al borrelen? Zo verging het mij wel tijdens de lezing van Mieke, die ze opluisterde met tal van voorbeelden en (film)fragmenten, waardoor je ineens inziet: dit ‘schema’ is universeel voor alle (goede) verhalen ooit. Niet het minst voor de waargebeurde.

Ik dacht aan de Bijbel. Aan de woestijnreis. Aan het leven van David, Petrus en Paulus.

Ik mijmerde over ‘verhalen’ uit mijn eigen leven.

Ik dacht aan het levensverhaal van John Newton dat ik aan het lezen ben: “Out of the depths”. Het past allemaal precies.

Maar het grootste ‘verhaal’, met de grootste Held, daar leven wij uit en daar ademen wij in. Wat een plot. ‘Het Evangelie zit zo ingenieus in elkaar dat, toen mens en satan samenspanden om de Verlosser te doden en te begraven, zij daardoor alleen maar versnelden wat de Vader met de overwinning van Zijn Zoon voorhad. God had dit al in Zijn verbeelding ontworpen, lang voor de wereld bestond.’ (Tony Reinke, “Lees!”)

Wij zijn helden, als we in deze grote Held zijn. Ons leven een heldenverhaal, als het gevormd wordt naar het Zijne. Wij hebben een ‘Mentor’ die onophoudelijk voor ons bidt. Romeinen 8, de parel in de brief:

Maar in dit alles zijn wij meer dan overwinnaars, door Hem, Die ons liefgehad heeft. Want ik ben verzekerd, dat noch dood, noch leven, noch engelen, noch overheden, noch machten, noch tegenwoordige, noch toekomende dingen, noch hoogte, noch diepte, noch enig ander schepsel ons zal kunnen scheiden van de liefde Gods, welke is in Christus Jezus, onzen Heere. 

Díe schrijver acht ik een held, die ‘het zaad van de genade diep in de aardbodem van de realiteit en algemene menselijke ervaringen plant. De beste christelijke romans komen voort uit de mest van deze gevallen wereld.’ (Flannery O’Connor)