Hierbij mijn jongste column, zoals verschenen in het Reformatorisch Dagblad van vandaag.

Met dank aan fotograaf Anton Dommerholt die, toen hij mijn portret moest schieten, ook een plaatje van Merten maakte.

Zoals een bioloog dieren, observeert een schrijver mensen. Gebaren, gezichtsuitdrukkingen, geuren, en terloopse zinnetjes slaat hij op, zijn hoofd is een kabinet vol verhaalingrediënten.

Goede vangsten doet hij in treinen en kerken, maar niet minder in musea. Grote kans dat daar een paar excentrieke exemplaren rondlopen. Trap per ongeluk op hun tenen, let op hun reactie, luister in duistere filmzaaltjes hun gesprekken af, snuffel aan dure stola’s. Maar vooral: verdring je achter koppels die fluisterend voor een schilderij staan. Laat je oorschelp het net zijn waarmee je zeldzame vlinders vangt: woorden van ontroering, van ontzag.

Ooit wachtte ik tot er plek was bij een klein, fijn werkje van Willem van Mieris. Er stond een ouder echtpaar voor – in elkaar gehaakt, bewegingloos, sprakeloos. Tot zij verzuchtte: ‘Wat een vreemd kind moet dat voor zijn moeder geweest zijn.’ Nadat ik gekeken had, sloeg ik schilderij, echtpaar en zinnetje op. Dat was in de tijd dat ik me nog ‘inspiratiedagen’ kon veroorloven, om zoveel mogelijk indrukken te verzamelen.

Tegenwoordig heb ik goede acht op mijn huishouding. Onlangs moest de jongste naar het consultatiebureau. De testjes pakten niet goed uit: hij scoorde onder de maat. Of ik me ongerust maakte. Niet echt, zei ik behoedzaam. Natuurlijk waren me wel dingen opgevallen. Een voorliefde voor exotische woorden bijvoorbeeld. Maar het afwijkende verontrust een schrijver niet meteen. Ieder mens is een complex verhaal. En zolang je leest, schort je je oordeel op.

De verpleegkundige pakte er een boekje bij. Toen ze om een banaan vroeg, wees M. een koe aan. Opgetrokken wenkbrauwen. Op dat moment schoof ergens een onzichtbaar laadje open, en – tring! – daar was het zinnetje weer: wat een vreemd kind voor z’n moeder. Hoe keek ik zelf tegen hem aan? ‘Hij maakt me erg gelukkig’ slikte ik in. Zowel schrijvers als moeders moeten niet te pathetisch doen. ‘Hij is over het algemeen erg gelukkig.’ We werden toch maar doorgestuurd.

De volgende dokter was vrolijk en aardig. Ze vond het niet erg dat M. zijn zonnebril ophield. Ze liet hem een plaat zien van een gedekte tafel. Wat stond erop? Borden, ja, en naast ieder bord een m..?  en een v… ‘Éven uitbuiken!’ klonk het plotseling olijk. Toen we uitgelachen waren, klapte de dokter haar map dicht en ging op haar knieën voor M. zitten: ‘Wie ben jij toch?’ Daar ging de zonnebril omhoog. Stralend keek hij haar aan: ‘Merten! Merten hè!’

In een catalogus vond ik het schilderijtje. Daar zat het vreemde Kind, op Zijn knietjes aan de voeten van Zijn lezende moeder, te knutselen met houtjes. Hij timmert…een kruis. Er kan een heel proces nodig zijn vóór we regels en verwachtingspatronen loslaten en door de knieën gaan, om uit Zijn eigen mond te horen wie Hij is. Jezus. Gelukkig-maker.