De RD-column van vandaag: “Struikelstenen”.

L. gaat naar les, de cello op haar smalle rug. Ze vindt me zo gauw niet, ze is ook nauwelijks wendbaar met dat plompe ding. „Geef jij mama een kusje van me”, draagt ze haar broer op, „want ik moet nu gaan.” Gelijk heb je, lieve. Nooit weggaan zonder afscheid te nemen. „Wie weet, hoe ver, in leed en pijn/ wij zullen hebben rondgezworven/ voordat wij weer tezamen zijn.” (Jacques Presser, september 1943)

Daar gaat ze, met kleine zachtmoedige passen. Ze ontwijkt iets blinkends. „Heb jij ’em gepoetst?” vraag ik mijn man. „Nee, ik dacht dat jij…” In de stoep ligt, iets verhoogd, een kleine steen. Gemaakt van messing, dat nu glimt als goud. Gepoetst, maar niet door ons.

Ik voel iets van schaamte. De vorige bewoonster had het nog voor ons opgeschreven, in haar prachtige oude handschrift: de steen poetsen. Natuurlijk, zullen we doen. Ik had het in elk geval vóór 4 mei… Hoe kan dit? Een paar van die dagjesdames-opleeftijd met een flesje koperpoets in hun rugzak? De steen glimt en zwijgt. De lucht erboven is helderder dan ooit. Hollands licht over de stad.

Stolpersteine (”struikelstenen”) vind je niet alleen in Kampen. Een Duitse kunstenaar maakt deze gedenktekens en plaatst ze in het trottoir voor de huizen waarin mensen woonden die door de nazi’s zijn verdreven, gedeporteerd of vermoord. Zijn bedoeling: voeten die stilhouden, een hoofd dat buigt en leest, een hart dat struikelt en herdenkt. Daarom moeten we blijven poetsen.

Wij hebben niet alleen een steen, maar een heel huis om over te struikelen. In de poriën van onze kamers leeft een verhaal. Ooit woonde hier de Jood Ruben van Boele. Geboren te Kampen in 1897, getrouwd in 1927 met Marie Vermeulen, gedood in Auschwitz op 30 november 1942, 45 jaar oud. Ru was handelsreiziger, met een fabriek aan de IJsselkade. En hij speelde cello.

Ru en Marie waren kinderloos. In december 1950 pas kreeg Marie (die niet Joods was) het officiële Rode Kruisbericht van Ru’s overlijden. Acht jaar wachten op duidelijkheid. De hoop op hereniging nooit helemaal dood. Hoe vaak heeft ze in de erker gestaan, de hele straat afgezien, en gedacht: „Zou hij daar…?” Maar dan: alleen over in dit grote huis. Niet het snijden doet zo’n pijn, maar het afgesneden zijn.

Wat er was, zal er opnieuw zijn. Oorlog is geen lelijke vertekening, het is een heldere spiegel. Alles wat je zo bitter, bitter liefhebt, kun je verliezen. Een huis, een mens, een leven. Ze struikelden over Hem, Steen des aanstoots. En „Gij zult gehaat worden van alle volken, om Mijns Naams wil.” Maar hoor! Straks vangt mijn beiaardier te spelen aan. Valerius: „Wij slaan het oog tot U omhoog.”