Vond u het stil?

Dat klopt; ik ben een aantal dagen flink ziek geweest. ’s Nachts dreef ik het bed uit, en kwam ik plotseling mensen tegen waarvan ik dacht dat ze al lang uit mijn leven vertrokken waren. Mijn hoofd was een zwaar kloppend gevaarte, en zonder pillen deed alles, alles pijn. Als je echt goed ziek bent, is dat even het enige verhaal in je leven.

Die laatste uitspraak leen ik van Peter Hobbs, schrijver van de roman ‘De eindigheid der dagen.’ Ik herinnerde me ineens dat hij in een interview een paar mooie dingen gezegd heeft over wat ziekte met je doet. Het maakt je eenzaam, dat voorop. ‘Ziekte is een vreemd land, waar je altijd alleen naar toe gaat.’

Ziekte laat je ook heel anders naar de wereld om je heen kijken – een beetje als wanneer je in het buitenland bent. Zoals je daar vaak niet alle gemakken van thuis hebt; zo beperkt ziekte je in mogelijkheden die je anders wel hebt.

Normaal gesproken houden we niet zo van een hele dag binnen zitten, Mert en ik. We wandelen, doen boodschappen, stappen op de fiets. Nu keek hij af en toe vragend naar zijn moeder, die maar op de bank bleef hangen. Hij duwde eens even op haar neus, die gelukkig nog steeds ‘toettt!’ kon zeggen. Af en toe kwam hij er gezellig bij hangen, zittend op mijn buik, zijn rugje tegen mijn opgetrokken benen. Een horizontale moeder biedt weer andere mogelijkheden dan een verticale.

Dan rommelde hij maar weer wat in de keuken en kwam op een gegeven moment terug met het bakkwastje. Hij ging op zijn stoeltje zitten, spreidde zijn handje in de lucht en liet het kwastje zachtjes tussen al de vingers door gaan. Vervolgens kreeg het andere handje een beurt. Alles onder zacht geneurie. Zo mooi, zo vredig.

Ik denk niet dat ik het opgemerkt had, als ik niet zo lamlendig op die bank had gehangen en keek naar het enige dat nog zonder veel  krachtsinspanning te bekijken viel. Ziekte maakt je, juist door de begrenzing, sensitief voor andere zaken dan normaal.

Het verbaast me dan ook niks dat Peter Hobbs ‘De eindigheid’ begon te schrijven in een tijd van ziekte. Wat Charles (de hoofdpersoon) zoal ziet en denkt, zijn precies de gedachten en observaties van iemand die voortdurend te maken heeft met fysieke beperkingen, met dreigende of aanwezige ziekte. Ze zijn totaal anders dan die van een ‘gewoon’ jong mens vol energie.

Misschien heeft het boek pijn wel als hoofdthema. Fysieke en emotionele pijn, die soms samenvloeien -hoe alleen is een mens dán. Pijn over het verleden dat onomkeerbaar is. Pijn om twijfels in zijn hart: ken ik Hem eigenlijk wel? Ook Harr, de jonge vrouw die hij vaak bezoekt, heeft veel pijn te verduren. Charles lijdt mee als een goed pastor, en nog veel meer als stille minnaar. Harr is de pijn van een toekomst, die hem ontglipt.  Maar tegelijk laat ze nog iets zien: ‘Haar ziel lijkt zo gezegend met de liefde van onze Meester dat ik door in haar aanwezigheid te verkeren het gevoel heb nader tot hem te komen. Zij moge dan in ziekte zijn vervallen haar beloning is dat ze is gered en haar gezelschap verlicht mijn lasten en brengt de worsteling van mijn ziel tot bedaren. Zij breekt de dag.’

Gezegende zieken zien niet zoveel meer, alleen nog datgene wat afdaalt en op ooghoogte komt. Het kruis, de Man die eraan hing. ‘Onze ziekten heeft Hij op zich genomen.’ De vraag naar de zekerheid daarvan, maakt dit boek een van die stille literaire schoonheden, die even kostbaar als zeldzaam zijn.

‘Een gevoelige en subtiele analyse van het geloof dat op de proef wordt gesteld’ (Sunday Times)

Wie halverwege gestruikeld is over de onmogelijke zinnen in dit boek – die groep is bij mijn weten vele malen groter dan die der liefhebbers – wordt bij dezen hartelijk gestimuleerd om een nieuwe leespoging te doen. Zie ook de column hierover in het archief.