Maar het moest toch. Hoe dat gaat? Ik heb er een zeldzaam boekje over dat ik, al vóór ik het uit heb, graag in de digitale boekenkast wil zetten.

Sinds het ND er in mei ruimschoots aandacht aan besteedde, wilde ik het graag lezen maar vergat het weer, totdat ik onze boekenkast ter schifting met een scherp oog bezag en daar de twee delen ”t Beginsel der eeuwige vreugde’ zag staan, de catechismusverklaring van ds Tunderman.

Die ‘hem’ is ds Tunderman, die ‘zij’ zijn vrouw Jeanne. Deze dominee wordt op 10 januari 1942 door de Duitsers gevangen genomen, omdat hij in zijn preken geen (anti-Duits) blad voor de mond neemt. Jeanne heeft een indrukwekkend dagboek bijgehouden vanaf het moment dat hij vanuit Kamp Amersfoort naar Dachau wordt gedeporteerd. Ze blijft schrijven, tot ze het bericht krijgt dat haar man het kamp niet heeft overleefd.

Dergelijke dagboeken of briefwisselingen tussen gescheiden geliefden zijn er meer (Schrijf je me? van Orlando Figes, en niet te vergeten: ‘Bruidsbrieven uit de cel’ van Dietrich Bonhoeffer en zijn verloofde Maria von Wedemeyer). Aan dat laatste boek doet ‘Hij was in Dachau’ nog het meest denken. Het onverschrokken geloof van Bonhoeffer, de moed om tot het uiterste te gaan als hij ervan overtuigd was Gods wil te doen, dat had ds Tunderman ook. En zo’n zelfde ernstig-olijk theologenhoofd, trouwens.

Maar het breekbare, aangevochten geloof van Jeanne, dat tegelijk sterker is dan ooit omdat het tegen hoop op hoop blijft vasthouden aan God, ontroert mij mateloos. Daarbij had ze de gave om het zuiver en bijna poëtisch te verwoorden. Zoals George Harinck in het voorwoord zegt, als hij Jeannes dagboek vergelijkt met andere oorlogspublicaties waarin het gemis van geliefden centraal staat: ‘Geen komt na aan de verwoording van de eenzaamheid en het hartstochtelijk verlangen dat Jeanne Tunderman verslond.’ De kracht van dit dagboek ligt inderdaad in de manier waarop dat verlangen beschreven wordt, maar niet minder in de overgave ervan aan God. Zoals ze het zelf benoemde: ‘Daarin geeft Hij mij een grote rust, dat Hij zorgt voor de inperking van onze verlangens en voor de beteugeling van ons heftig begeren.’ (citaat voor in het boek)

Er staat een citaat van ds Tunderman zelf onder: ‘Wij hebben het leven niet gekregen om het voor ons zelf te behouden. Het heeft zijn bestemming hierin, dat wij met ons leven het leven van anderen dienen en zegenen. Anderen hebben recht op ons leven.’ (uit een preek over 2 Kor. 4:11-15)

Niet verkeerd om daar in de vakantie eens diep over na te denken.

Hij was in Dachau. Oorlogsdagboek (1942/43) van Jeanne Tunderman. Trudy Koens (red.). Uitg. Plateau, Barneveld 2014. 144 blz. € 14,95 (gebonden, met fotokatern)

zie ook http://www.nd.nl/tunderman